Warszawa

Województwo mazowieckie, powiat Warszawa, gmina Warszawa.
Lokalizacja: 52.2297N, 21.0122E [pokaż mapę]

Cmentarz Wojskowy na Powązkach

Cmentarz zlokalizowany przy ul. Powązkowskiej 43/45. Został założony w 1912 r., jako cmentarz prawosławny dla żołnierzy garnizonu warszawskiego. Podczas I wojny światowej grzebano tu żołnierzy armii rosyjskiej, następnie niemieckiej oraz jeńców wojennych. Powstała również kwatera legionowa, gdzie w latach 1917-1918 miejsce spoczynku znaleźli żołnierze Legionów Polskich i Polskiej Siły Zbrojnej.

W 1918 r. cmentarz przejęło polskie duszpasterstwo wojskowe. Powstały kwatery grobów żołnierzy polskich, utworzono kwatery weteranów powstania 1863 r. i poszczególnych polskich formacji z I wojny światowej. W latach międzywojennych cmentarz służył do pochówku wojskowych oraz ich rodzin. Podczas II wojny światowej powstało tysiące nowych grobów. W 1939 r. pochowano 2857 żołnierzy poległych w obronie Warszawy. W latach 1939-1945 wydzielona część cmentarza służyła do pochówku żołnierzy armii niemieckiej. Po 1945 r., w wyniku ekshumacji z terenów Warszawy tysięcy ciał poległych w czasie Powstania Warszawskiego, powstały kwatery żołnierzy Armii Krajowej, I Armii WP i Armii Ludowej. W 1946 r. cmentarz przeszedł pod zarząd Ludowego Wojska Polskiego. W latach pięćdziesiątych przeniesiono tu szczątki tysięcy żołnierzy WP poległych w 1939 r. nad Bzurą i podczas obrony Modlina. W 1964 r. cmentarz wojskowy połączono z cmentarzem bezwyznaniowym i zmieniono nazwę na Cmentarz Komunalny – Powązki. W 1998 r. powrócono do starej nazwy.

W dniu 13.10.1923 r. nastąpiła eksplozja prochowni w Cytadeli Warszawskiej. Zginęło 2 żołnierzy, 11 członków rodzin wojskowych (5 dorosłych i 6 dzieci), a także 15 pracowników cywilnych magazynu materiałów wybuchowych. Trzy osoby zmarły w szpitalu w następnych dniach. Rannych zostało 22 oficerów, 278 żołnierzy i 148 osób cywilnych. Katastrofę uznano za „wypadek wojskowy”, a pogrzeb odbył się na koszt państwa na cmentarzu wojskowym.

W dniach od 12 do 14 maja 1926 r. trwały w Warszawie zacięte walki pomiędzy wojskami wiernymi rządowi, a oddziałami, które opowiedziały się za marszałkiem Piłsudskim. Po obu stronach walczyli także ochotnicy cywilni. Walki, w których użyto artylerii i lotnictwa, pociągnęły za sobą 379 ofiar śmiertelnych i przeszło 920 rannych. Zginęło 215 żołnierzy WP i 164 cywilów. Wspólny pogrzeb odbył się 17.05.1926 r. na cmentarzu wojskowym. Pochowano tu 192 osoby poległe i zmarłe w wyniku walk. W 1961 r. na mocy arbitralnej decyzji ówczesnych władz wojskowych (Ludowe Wojsko Polskie) zarządzających cmentarzem zlikwidowano większość grobów (91 mogił osób wojskowych i 33 mogiły osób cywilnych) ofiar walk z maja 1926 r.

W kwaterze B18 umieszczono płytę z napisem:

"ŻOŁNIERZOM • WOJSKA POLSKIEGO • POLEGŁYM W WALKACH • W DNIACH 12-14 MAJA 1926 R. •• W JEDNĄ ZIEMIĘ WSIĄKŁA KREW NASZA • ZIEMIĘ JEDNYM I DRUGIM JEDNAKOWO DROGĄ • PRZEZ OBIE STRONY JEDNAKOWO UMIŁOWANĄ".

W kwaterze B20 znajduje się mogiła zbiorowa żołnierzy 10 pułku piechoty, gdzie na pomniku wyryto napis:

"PIERWSZYM OBOWIĄZKIEM ŻOŁNIERZA • JEST NIEZŁOMNE DOCHOWANIE WIERNOŚCI • ŚLUBOWANEJ PRZYSIĘDZE WOJSKOWEJ".

W okresie międzywojennym pochowano na cmentarzu wojskowym wielu oficerów i żołnierzy, służby czynnej, rezerwy i w stanie spoczynku, w tym licznych lotników wojskowych poległych w katastrofach. W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych uległo likwidacji wiele grobów wojskowych zasłużonych w okresie walk o niepodległość oraz przy tworzeniu odrodzonego Wojska Polskiego po 1918 roku. Zlikwidowano m.in. grób gen. bryg. pil. Hipolita Łossowskiego, jednego z twórców polskiego lotnictwa wojskowego.

Źródła:

  • Hanna Odrowąż-Szukiewicz "Mogiły żołnierzy polskich na Powązkach Wojskowych" (1991)
  • Odpowiedź na interpelację w sprawie opieki nad grobami poległych w czasie zamachu majowego w 1926 r., sierpień 2007, dostęp 2013-02-12

2010-07-11

2010-05-27

2008-03-28

Zdjęcia archiwalne

Spis pochowanych

Dmochowski Paweł, kpt., d-ca baonu SG   † 04.04.1923 zamordowany przez Litwinów

Buczek Józef, por., 10 pp   † 13/14.05.1926
Bendor Jan, szer., 10 pp   † 13/14.05.1926
Chajkowski Stefan   † 13.05.1926
Cieślak Józef, szer., 10 pp   † 13/14.05.1926
Dmoch Władysław, cywilny   † 1926
Eichorst Rinaldo, szer., 10 pp   † 13/14.05.1926
Held Mieczysław, szer., 10 pp   † 13/14/.05.1926
Hodbod Kazimierz, kpt., 71 pp   † 13.05.1926
Jędrychowski Zygmunt, ppor., Ofic. Szk. Inż. Sap.   † 14.05.1926
Kawałek Bolesław, st.szer., 22 pp   † 13.05.1926
Kołtuniak Marianna   † 15.05.1926
Korwin-Łopuszański Jan, pchor., Szk. Pchor. Piechoty   † 14.05.1926
Kowalczyk Bolesław, szer., 10 pp   † 13/14.05.1926
Kuśmierczyk Zygmunt, kpr. pchor., Szk. Pchor. Piechoty   † 13.05.1926
Leśniewicz Władysław, szer., 10 pp   † 13/14.05.1926
Łapczyński Stanisław, szer., 10 pp   † 13/14.05.1926
Oczkowski Ludwik, bomb., 1 Dyw. Art. Plot.   † 14.05.1926
Osipow Leon, bomb., 1 Dyw. Art. Plot.   † 14.05.1926
Pasternak Ludwik   † 16.05.1926
Pniewski Henryk, szer., 10 pp   † 13/14.05.1926
Stawski Grzegorz, szer., 10 pp   † 13/14.05.1926
Steblecki Stefan, kpt., 71 pp   † 13.05.1926
Suchocki Jan, sierż., 58 pp   † 14.05.1926
Szczerbaty Józef, szer., 10 pp   † 13/14.05.1926
Szłapak Wasyl, szer., Of. Szk. Inż.   † 14.05.1926
Szymański Marian   † 14.05.1926
Wiechno Józef, szer., 10 pp   13/14.05.1926
Wiśniewski Stanisław, szer., 10 pp   † 13/14.05.1926
Woźniak Stanisław, kpr., 1 DAK   † 14.05.1926
Woźniak Władysław, wachm., II szw. sam.panc.   † 1?.05.1926
Ziembiewicz Stanisław, sierż., oddział przyboczny Prezydenta RP   † 14.05.1926

Rago Stefan, mjr.   † 27.11.1938 pod Jaworzyną (odzn. VM)

Cmentarz Powązkowski (Stare Powązki)

Cmentarz powązkowski został założony w 1790 r. i jest najstarszą czynną nekropolią warszawską. Zlokalizowany przy ul. Powązkowskiej 14. W jego starej części znajdują się groby żołnierzy napoleońskich, powstańców z 1831 i 1863 r. Na całym obszarze cmentarza występują groby poległych w latach 1914-1918, żołnierzy WP z lat 1918-1920 oraz wojskowych i cywilnych ofiar II wojny światowej.

W okresie międzywojennym na cmentarzu powązkowskim grzebano także żołnierzy Wojska Polskiego zmarłych podczas służby. Znajduje się tu również kilkadziesiąt grobów lotników wojskowych poległych w katastrofach lotniczych. W maju 1926 r. pochowano, w różnych miejscach cmentarza, kilkunastu wojskowych i cywilów, którzy stracili życie na ulicach Warszawy. Najwięcej grobów z tych wydarzeń znajduje się w kwaterze 107.

2011-05-10

2010-09-04

Spis pochowanych

Biały Jerzy, kpt. inż., Dep. I Piech.   † 14.05.1926 (odzn. 4xKW)
Bem Zygmunt, drużynowy 40 WDH   † 14.05.1926
Giżycki Kazimierz, por., 1 p.uł. Krechowieckich   † 14.05.1926 (odzn. 2xKW)
Homolka Maria   † 14.05.1926
Levittoux Karol   † 14.05.1926
Koziełło Konstanty, mjr obs., 1 p.lotn.   † 14.05.1926 (odzn. VM)
Malinowski Adam, student AGR   † 14.05.1926
Nossek Ryszard, por. pil., 2 p.lotn.   † 14.05.1926
Olchowicz Szczepan, por., 1 DAK   † 14.05.1926 na pl. Zamkowym (odzn. KW)
Pomorski Michał, por., 1 p.art.plot.   † 14.05.1926
Przecławski Stanisław, student   † 13.05.1926
Ratajewski Edward, st.ref. Ministerstwa Kol., b. powst. śl.   † 14.05.1926
Rudczuk Władysław, strażak, 4 oddział straży ogniowej, zm.r. 14.05.1926
Szymański Antoni Stefan, rtm., II szw. sam.panc.   † 12.05.1926 (odzn. VM)
Światopełk-Batorski Bohdan, ppor. rez. 20 p.uł.   † 13.05.1926
Walkowski Wacław   † 13.05.1926

Karbowski Wacław, por. KOP, zg. śm. żołnierza 29.02.1930

Cmentarz Bródnowski

W 1926 r., po walkach na ulicach Warszawy, pochowano tu kilkadziesiąt osób cywilnych i kilku wojskowych. Groby żołnierzy WP znajdują się w różnych częściach cmentarza. Na jednym z nich wyryto napis:

”Ś. † P. • FRANCISZEK • BOROWIECKI • SZER. 36 PUŁ. PIECH. • POLEGŁ W WALKACH BRATOBÓJCZYCH • DNIA 14 MAJA 1926 R. • PRZEŻYWSZY LAT 22 •• UKOCHANEMU I NIEODŻAŁOWANEMU • SYNOWI •RODZICE”

Część grobów ofiar cywilnych zachowało się w kwaterze 39C, ale niektóre zostały zlikwidowane w okresie powojennym i wykorzystane do powtórnych pochówków.

2011-05-06

2010-05-30

Zdjęcia archiwalne

Materiały ze swoich zbiorów udostępnił p. Wojciech Zalewski

Szymon Fornal, ur. 10.02.1898 r. w Babicach pod Garwolinem. Szkołę powszechną ukończył w Warszawie, z zawodu brukarz. Jesienią 1918 r. wstąpił ochotniczo do WP. Służył w 1 pułku szwoleżerów, a od lipca 1920 r. w 201 p. szwoleżerów, gdzie za zasługi bojowe otrzymał VM 5 kl. (nr 5089). Zginął 14.05.1926 r. Pochowany w kwaterze 39C. Jego grób zlikwidowano w 1948 roku.

Opinie dowódców we wniosku o odznaczenie Orderem Virtuti Militari:

Dowódca plutonu, Feliks Czesław Stolle, ppor.: ”Żołnierz odważny, spokojny, służbista w zupełności godzien jest do noszenia wymienionego odznaczenia”, Data 3/X 1920 —— Dowódca szwadronu, Juliusz Dreszer, rotmistrz: ”Znakomity żołnierz w boju niezmiernie odważny. W d. 1/X 20 przez zdecydowane z marszu pójście naprzód pociąga za sobą kolegów i przyczynia się do rozbicia bolszewików. Stawiam wniosek o udzielenie krzyża V.M. 5 klasy”, D. 4/X 20 —— Dowódca pułku, Rudolf Dreszer, rotmistrz: ”Szwoleżer Szymon Fornal zawsze świecił przykładem dla innych w swoim szwadronie. Zachowaniem się swoim w akcji dn. 1.X przyczynił się do rozbicia zupełnego piechoty bolszewickiej, czem w zupełności zasłużył na odznaczenie krzyżem Virtuti Militari V kl.”, Data 4/X 20 r. —— Dowódca brygady, Jan Głogowski, major: ”Z powyższą opinią zgadzam się w zupełności i powyższy wniosek popieram.”, Data 4.10.20 —— Dowódca 2 Dywizji Jazdy, (Gustaw) Orlicz-Dreszer, pułkownik: ”Popieram wniosek”, Data 31.V.21

Spis pochowanych

Andrzejczyk Władysław   † ??.05.1926
Bigos Stefan   † ??.05.1926
Burakowska Izabella   † 14.05.1926
Burkacki Franciszek   † 14.05.1926
Chałupka Karol   † 12.05.1926
Derko Kazimierz   † 13.05.1926
Fornal Szymon   † 14.05.1926 (odzn. VM)
Grzesik Rozalia   † 14.05.1926
Jarosz Mieczysław   † 13.05.1926
Jaśkiewicz Wiktor, l. 16   † 18.05.1926
Kaczmarek Stefan   † 13.05.1926
Michalczuk Teofila   † 13.05.1926
Malinowski Wincenty   † 13.05.1926
Marczak Władysław   † 14.05.1926
Oczyk Jan   † 14.05.1926
Olechowski Leon   † 13.05.1926
Sokół Bogusław   † 14.05.1926
Sawicki Henryk   † 13.05.1926
Szczerba Stanisław   † 13.05.1926
Szklarczyk Marianna   † 12.05.1926
Szypowski Henryk   † 13.05.1926
Tomaszewska Anna   † ??.05.1926
Werczyński Bolesław   † 14.05.1926
Żołędź Stanisław   † 12.05.1926

Borowiecki Franciszek, szer., 36 pp   † 14.05.1926
Kowza Stanisław, pchor., Szk. Podch. Piechoty   † 13.05.1926
Popławski Ryszard, por., 1 BM   † 14.05.1926

Groby wojskowych - Cmentarz żydowski

Cmentarz zlokalizowany przy ulicy Okopowej 49/51. Założony w 1806 r., zajmuje obecnie powierzchnię 33 ha. Na cmentarzu znajduje się ok. 200 tyś. nagrobków (macew).

Z czasów I wojny światowej zachowała się mogiła oficera I Brygady Legionów Polskich. Podczas wojny 1918-1920 grzebano tu żołnierzy WP, a w okresie II wojny światowej powstały mogiły zbiorowe Żydów zmarłych lub zamordowanych w getcie warszawskim oraz powstańców żydowskich poległych w 1943 r. Ponadto założono kwaterę wojskową, w której znajdują się groby żołnierzy WP poległych w 1939 r. i w późniejszym okresie.

Dn. 17.10.1923 r. odbył się uroczysty pogrzeb szer. Dawida Katza z 30 pułku strzelców kaniowskich, który zginął w wyniku wybuchu prochowni w Cytadeli Warszawskiej.

W maju 1926 r. na cmentarzu żydowskim pogrzebano 11 żołnierzy WP i 9 osób cywilnych. Organizacją pogrzebów zajmowało się żydowskie towarzystwo pogrzebowe „Ostatnia Posługa”. Poległych żołnierzy pochowano w kwaterze 77.

Źródło: Leon Przysukier "Cmentarze żydowskie w Warszawie" (1936)

Zdjęcie archiwalne

Spis pochowanych



Zobacz także

Na skróty

Ostatnie zmiany


miejsca/1926/mazowieckie/warszawa.txt · ostatnio zmienione: 2013/04/06 20:13 przez Krzysztof Menel
 
 
©2005-2010 by Pijoter · powered by DokuWiki · hosting by Yupo.pl